PR Lú Olo : “Nasaun Ida Nia Ema La Kuiñese Nia Liberdade Bainhira Nia La Matenek”

Naunil Media (Baucau), Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo, hahú nia atividade vizita iha Munisípiu Baucau ho haree besik kondisaun eskola balu, maka hanesan Eskola Sekundária Jerál 01 Baucau Vila, Eskola Sekundária Jerál Filial Kilik-Waigae, Eskola Bázika Filial Caibada no Eskola Bázika Sentrál Aubaca.

Iha eskola haat ne’e, Xefe Estadu haree fasilidade sira hodi apoiu prosesu aprendijazen, vizita sala-de-aula no rona esplikasaun husi Diretór Eskola hirak ne’e, kona-ba dezafiu ne’ebé kada eskola enfrenta.

Dahuluk, iha Eskola Sekundária Jerál 01 Baucau Vila, Xefe Estadu rona lamentasaun husi Diretór Eskola, Paul Dias Ximenes, ne’ebé lamenta ho falta sala ba aula ne’ebé obriga sira tenki tau hamutuk estudante 50 to’o 60 iha sala ida. Eskola ne’e mós laiha sala ne’ebé naton ba profesór sira.

Ho estudante tinan-tinan ne’ebé sempre aumenta no tinan ne’e, ho total estudante hamutuk 1. 838, Diretór Eskola Sekundária ne’e informa, eskola foti desizaun rekruta profesór parsiál hamutuk 13 ho saláriu $ 115 kada fulan, ne’ebé selu husi kontribuisaun inan-aman estudante sira-nian, ho valor $1,50 kada fulan. Eskola ne’e iha profesór permanente hamutuk 53.

“Vizita Sua eselénsia Prezidente Repúblika hanesan priviléjiu ida mai ami. Ami kontente tanba bele mai haree diretamente ami-nia kondisaun, ne’ebé ami sempre ko’alia iha ami-nia relatóriu sira, maibé ami-nia lian ne’e la to’o. Ami sujere ba Na’i Prezidente se bele hato’o ba governante sira, atu bele karik, aumenta sala-de-aula aumezmu tempu hadi’a kondisaun laboratóriu, biblioteka no apoiu komputadór. Ami mós sujere ba Na’i Prezidente atu hato’o ba Ministériu Edukasaun atu kontrata ami-nia profesór parsial sira tanba osan subsídiu ne’ebé sira hetan husi inan-aman sira la to’o ba sira no ba sira-nia família”, dehan Diretór Eskola, Paul Dias Ximenes, Kuarta (16/12).

Tuir mai iha Eskola Sekundária Jerál Filial Kilik-Waigae, Diretór Eskola, Januario Ximenes mós aprezenta ba Xefe Estadu sira-nia kondisaun ne’ebé iha de’it sala rua mak iha kondisaun, atu uza hodi hanorin estudante hamutuk 185. Nune’e profesór permanente hamutuk 14 ne’ebé hanorin iha eskola ne’e, hasai inisiativa halibur hamutuk osan hodi sosa bebak no ai, hodi didin edifísiu merkadu no transforma ba sala-de-aula.

Enkuantu iha Eskola Bázika Filial Caibada, ne’ebé harii iha tempu okupasaun, iha 1984, husi sala hamutuk neen ne’ebé iha, sala haat de’it mak bele uza maibé ho kondisaun ne’ebé ladún di’ak ona. Problema hanesan hasoru mós iha Eskola bázika Sentral Aubaca.

Iha eskola hirak ne’e, Prezidente Francisco Guterres Lú Olo fó hanoin importánsia edukasaun hodi dezenvolve ema no nasaun. “So ita-nia oan sira nia edukasaun di’ak maka ita bele liberta ita-nia oan sira ba aban-bairua nian. So ita-nia oan sira-nia edukasaun di’ak maka aban-bairua ita-nia Estadu, ita-nia rain ida ne’e bele buras liutan, bele di’akliutan. (…) Nasaun ida nia ema la koñese nia liberdade bainhira nia la matenek. (…) Bainhira povu ida ne’ebé maka nia la koñese nia liberdade ema seluk bele mai hanehan fila fali. Ita sei sai oprimidu nafatin bainhira ita la matenek. É presizu matenek para ema labele hanehan beibeik ita. Para ema labele bosok bebeik ita, para ema labele manipula bebeik ita. Katak ita-nia eskolla ita halo tiha ona, katak ho liberdade ita hakarak moris tuir ita-nia hakarak”, afirma Prezidente Francisco Guterres Lú Olo, ne’ebé tuir mai husu ba estudante sira: “Tanba ne’e duni maka imi eskola, imi istuda, imi aprende ho imi-nia profesór sira ne’ebe transmite valores, hanorin siénsia ba imi para atu bele hatene di’akliutan. Maibé ida ne’e de’it mós seidauk to’o ida, ha’u hatene katak presiza kondisoens eskola nian. Presiza fatin, karteira, sala para imi estudante sira bele tuur ho avontade hodi aprende, hodi bele simu lisaun”.

Xefe Estadu realsa: “Ita mós presiza haree kondisoens ba profesór no profesóra sira. Sira presiza meja, armáriu, presiza material sira seluk para atu bele uza hodi hanorin ita-nia oan sira. Sei laiha kondisoens sira ne’e oinsá maka sira bele hanorin di’ak. Prezidente Republika mai vizita Munisípiu Baucau nian, para atu bele ko’alia ho autoridade sira saida maka Baucau ne’e presiza atu halo ba ita-nia oan sira liu husi edukasaun nian, liu husi saúde mós liu husi infrastrutura. Ida ne’e ita tenki tuur hamutuk atu ko’alia. Atu bele fó solusaun hamutuk. Atu nune’e ita-nia Governu, ita-nia Parlamentu (Nasionál) sira ho Prezidente-da-Repúblika, ita hotu bele hamutuk atu haree. Haree lisuk ita-nia povu ida ne’e nia moris”.

Hatan ba preokupasaun profesór sira iha Eskola Sekundária Jerál Filial Kilik-Waigae, Ministru Edukasaun, Joventude no Desportu, Armindo Maia hateten: “Ami sei ko’alia ho ministru sira seluk oinsá mak bele atende kestaun ida ne’e urjentemente. Maibé atu halo eskola ne’ebé di’ak, ha’u hakarak promete ba profesór sira, diretor sira katak sei tau ba orsamentu 2022. Ne’e ha’u-nia liafuan, orsamentu 2022 eskola ne’e tenki hadi’a”.

“Durante ne’e ami triste maibé Sua Exelensia Prezidente Republika mai vizita ami-nia eskola. Ami kontente. Kontente tanba saida? Nia hanoin ami, mai to’o ami-nia fatin. Haree rasik ho matan katak ami-nia kondisoens mak hanesan ne’e duni”, Diretór Eskola Sekundária Jerál Filial Kilik-Waigae, Januario Ximenes, agradese ba Prezidente Francisco Guterres Lú Olo nia vizita. Pau