Haksesuk Malu Rai Arguidu Lori Ain sukit Vitima Nia-oin Lulik

Naunil Media(Díli), Iha loron 3 Fulan Jullu tinan 2020, vitima José Afonso do Rego ho Delfin haksesluk malu tanba Delfin halo konstrusaun uma ba Vitima nia rai, derepenti arguidu nain tolu (3) mai hodi halo agresaun fíziku hasoru vitima, nune’e arguidu BA hodi nia ain sukit ba vitima nia oin lulik.

Tuir provas ne’ebé maka le’e sai husi juíza katak, iha loron 3 fulan jullu tinan 2020, área Faturilau parte Aileu, lejadu ho nia-oan nain-4 ba husu tuir Delfin tanba sá maka halo konstrusaun uma iha rai eransa lejadu nian.

Bainhira lejadu husu hela Delfin hodi para konstrusaun uma iha rai refere, lejadu hetan kedas agresaun fizika husi arguidu nain 3. Arguidu MA hanesan membru polisia Nasional Timor Leste (PNTL) tuku dala ida iha lejadu nia tilun-hun parte karuk rejulta lejadu monu tun ba rai.

Lejadu konsege hamriik fali, arguidu BA hanesan autoridade lokal, tuku tan dala ida iha lejadu nia tilun-hun parte karuk, ho nune’e arguidu GB tuku tan dala ida iha lejadu nia knosen ruin parte karuk.

Hafoin ne’e arguidu MA, ho BA, kaer lejadu nia liman sorin-sorin hiit lejadu, au mezmu tempu arguidu BA hodi nia ain tur sukit sae ba lejadu nia oin-lulik.

Nu’udar konsekuensia direta ho nesesariu husi agresaun fiziku ne’e, resulta lejadu monu tun ba rai sente moras iha tilun-hun parte karuk, moras iha knosen ruin parte karuk no moras makaas liu iha oin-lulik, lejadu ba halo kedas tratamentu médiku iha sentru saúde Namtesu Aileu. Baixa kalan ida no simu soru no ai-moruk amoxilin, parcetamol ho vitamin.

Aktu sira ne’e maka Ministériu Públiku akuja arguidu sira ho krime Ofensas ba integridade fizika simples ne’ebé maka previstu iha artigu 145 husi kódigu penal Timor-Leste.

Iha sala julgamentu arguidu MA konfesa ba Tribunál katak, momentu ne’e vítima halo impedementu ba konstrusaun uma, entaun nia hanesan parte seguransa (PNTL) hodi hapara situasaun ne’e, maibé intesaun ne’e la’os atu baku vitima.

“Ha’u hanesan seguransa, ha’u haree sira tuku malu, entaun ha’u nia intensaun ba hakoak no sori, maibé labaku ida”,dehan arguidu ba Tribunál Distrital Dili (TDD), iha Kolmera, sexta 09/07/2021.

Iha sorin seluk, Arguidu BA mós deklara katak, nia parte hanesan lideransa komunitaria maka nia halo atuasaun ba akontesimentu ne’e. maibé nia latuku lejadu, nia basa de’it no lori ain fai bosok de’it ba lejadu nia oin lulik.

“Ha’u hanesan xefí aldeia ne’e maka atu asegura akontesimentu ne’e, ha’u latuku ida maibé ha’u basa dala ida de’it no fai bosok oin lulik, tanba ha’u nervozu ho sira seran malu ne’e”, nia esplika.

Iha fatin hanesan arguidu GB hatutan, uma nain ho vítima hakilar malu ne’e maka sira ba sori, maibé vitima hakilar fali sira dehan rai ne’e ninia ne’e maka arguidu tebe kona nia knosen.

“ Ami baku malu tanba rai, maibé Delfin ho Jóse maka hakilar malu, tan ne’e maka ami ba sori, maibé nia dehan rai ne’e ha’u-nian, ne’e maka ha’u tebe kona nia knosen”, GB hato’o.
Aktus hirak ne’e, vítima hakarak lori kaju ne’e ba oin, tanba nia sente triste ho hahalok arguidu sira nian.

“Ha’u nia hakarak problema la’o ba oin, tanba problema hanesan ne’e ha’u sente triste”, dehan vítima ba tribunal.

Bainhira rona tiha deklarasaun sira ne’e, Ministériu publiku nia-alegasaun husu ba Tribunal atu aplika pena suspensaun adekuadu ba arguidu sira.

Iha parte defeza nia alegasaun husu ba Tribunál atu haree no tetu didiak hodi aplika pena ne’ebé maka kamaan hodi imputa ba arguidu sira, tanba arguidu sira konfesa parsial ho faktus balun.

Prosesu julgamentu ne’e sei adia ba loron 22 fulan jullu ne’e tuku 17 otl, hodi rona desizaun.

Iha audénsia ne’e tribunál reprezenta juíza Albertinha Neves, Ministériu públiku reprezenta prokuradór Jacinto Babo, arguidu hetan asistensia legál husi defensor públiku Jóse da Silva. RIT