Se Los Mak Sei Sai PR TL, Ba Tinan Lima
Hakerek Nain : Aderito Ximenes “Latu.”
Lospalos, Titilari, (27/12/2021)
Naunil Media (Dili), Prezidente da Republika (PR), Mak sei sai ema ne’ebe numeru Um iha Timor-Leste, Ne’ebe povu mak sei hili no determina liu hosi festa demokrasia iha Eleisaun Prezidensial (ELPRE). Ne’ebe mak sei realiza iha tinan ida ne’e.
PR nu’udar orgaun ida hosi orgaun soberania seluk ne’ebé hatur a’an nu’udar orgaun supremu hosi Estadu.
Asumi papel bo’ot tebes ne’ebé iha extrema importánsia ba povu no nasaun. Tanba kargu ida as liu iha parte estrutura importante husi sistema polítiku nasionál. PR nu’udar reprezentante hosi Povu TL.
Hatur nanis ona iha konstituisaun, artigu 74º, PR maka Xefe-Estadu,
símbolu no garantia independénsia nasionál no unidade Estadu nian, no instituisaun demokrátika sira-nia funsionamentu regular.
Sai mos Komandante A’as liu Forsas Armadas nian. Kompete ba PR papel nu’udar guardiaun ba konstituisaun.
Hela fulan hira de’it ona mandatu aktual PR, Francisco Guterres “Lu-Olo atu remata ona, Maibe se los mak sei troka ba tu’ur iha kadeira Palasiu Prezedente.
Uma PR, Ho naran Palasiu Prezidensial Nicolao dos Reis Lobato, Ne’ebe lokaliza iha Ai-Tarak laran Dili, Se los mak sei ba tu’ur iha kadeira PR ba Periodu tinan tinan Lima (5), 2022-2027.
Iha ELPRE ne’e partidu ne’ebe eziste ona iha Timor-Leste (TL), Sei apoiu kandidatu indepedente nune’e mos sei kandidata nia ema iha palku politika ELPRE, No partidu balun mos sei orienta nia militantes atu hili tuir ida-idak nia konsiensia.
Ohin loron halo ema wain fuan tuku tu’ur, Oinsa atu dudu sira nia ema favoritu ne’ebe iha kompetensia no kapasidade hodi lidera nasaun doben TL ho povu ida ne’e lori dezemvolvimentu tuir mehi asuwa’in ho povu tomak nian.
Iha era ukun a’an ida ne’e Palasiu Prezidensial oferese ona nia kadeira ba ema nain Ha’at (4), Hahu iha Tinan 2022, kompostu husi, Kay Rala Xanana Gusmao, Jose Ramos Horta, Taur Matan Ruak, Francisco Guteres “Lu-Olo.”
Se mak sei sai ema Da-Lima ba Tu’ur iha kadeira PR iha Ai-Tarak laran.
- Armanda Berta Dos Santos.
- Milena Pires.
- Lere Anan Timur.
- Martinho Gusmao
- Jose Ramos Horta
- Mariano Asanami Sabino.
Kadidatura hirak ne’e iha organijasaun estundatil ho organijasaun juventude deklara hodi fo apoiu, Maibe sira rasik ofisialmente seida’uk deklara iha publiku relasiona ho sira nia kandidatura.
Dona Armanda Berta dos Santos, Kandidatura ne’ebe dahuluk ofisialmente deklara kandidata a’an ba ELPRE, No prontu tu’ur iha Kadeira PR Ai-Tarak laran hodi servi povu TL karik iha konfiansa.
Armanda Berta, Dadaun ne’e asumi hela kna’ar hanesan, Ministra Solidariedade Sosial no Inkluzaun no mos Vise Primeiru Ministru iha Governu kontituisional Da-Walu, Ne’ebe lidera hosi Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak.
Klaru Kandidatura Amanda Berta hetan apoiu hosi nia Partidu Klibur Haburas Unidade Nasional Timor-Oan (Khunto), Ne’ebe oras ne’e buras ba bebeik.
Milena Pires, Mos dadauk ne’e deklara a’an ona iha publiku prontu kandidata ba PR iha Periodu 2022-2027.
” Hau Sei fo hikas lian ba lian la’ek sira, Liu liu ba sira ne’ebe vuneravel no marjinalizadu liu atu sira bele hakbi’it a’an partisipa iha prosesu demokrasia no dezemvolvimentu ba rai ida ne’e.”
Milena Pires ho Armanda Berta, Prontu atu kompete ELPRE, Oinsa bele servi povu TL tuir fuan feto nian atu bele hako’ak ema hotu hodi servi povu TL.
Tenente Jeneral Lere Anan Timur, Ne’ebe oras ne’e dadauk ofisialmente seida’uk deklara a’an kandidata ba PR.
Maibe ikus ikus ne’e, Fo sai ona deklarasaun ka estekmentu ba nia kandidatura iha EPRE.
Dadauk ne’e iha orgajisaun balun mos deklara ona hodi fo apoiu ba Lere atu kandidata, Maibe nia rasik seida’uk deklara, Tanba dadauk sei asumi hela Pozisaun Tenente Jeneral, Iha Intituisaun (F-FDTL).
Eis Gerileiru ne’e iha konviksaun atu avansa, Maibe sei hein orientasaun husi Komadante da luta Xanana Gusmao, Atu tula liman ba se los. Hafoin bele deside atu avansa ka la avansa.
Laureandu Novel da Paz, Jose Ramos Horta, Mos hanesan ho Lere Anan Timur, hein nafatin desizaun husi Xanana Gusmao.
Eis Padre Martino Gusamao, Mos dadaun hatudu a’an ona. Nu’udar jerasaun foun ho vizaun foun atu lori dezemvolvimentu ba rai doben TL no nia intelektualidade ne’ebe mak iha, Maibe dadauk ne’e ofisialmente seidauk iha partidu ida mak atu apoiu, Karik iha maibe sei deklara sai.
Mariano Asanami Sabino, Mos dadauk iha organijasaun juventude ho estudane deklara hodi fo apoiu atu avansa hodi kompete iha ELPRE, Maibe Mariano seida’uk deklara atu kandidata a’an.
PR tenke lori nasaun ba diresaun foun no di’ak liu, atu nasaun bele rekopera hikas ninia kredibilidade internẚsional no povu bele moris ho prosperidade no armonia, Presiza mai ho ema exelente meritu.
Iha KRDTL, iha artigu 77, Bainhira atu sai PR halo juramentu, ” Ha’u jura ba Maromak, ba Povu no ba ha’u-nia onra katak ha’u sei halo tuir loloos knaar ne’ebé ha’u simu, halo tuir no haruka halo tuir Lei-Inan no lei-oan sira no fó ha’u-nia kbiit no kapasidade tomak atu tuba-netik no hametin ukun rasik a’an no unidade nasaun nian.” Latu
