ADTL Deskobre EhD Asesu iha Edukasaun, Rejista ho Númeru Bo’ot  iha EP

Naunil Media (Díli), Asosiasaun Defisiensia Timor-Leste (ADTL) deskobre ema ho defisiensia (EhD)  ne’ebé asesu ba iha edukasaun rejista ho númeru bo’ot liu iha eskola públiku (EP)

Diretor Ezekutivu ADTL, Cesário da Silva katak,  deskobrementu ne’ebé ADTL halo iha ne’e liu-liu tipu eskola ne’ebé EhD asesu, no  ADTL hetan numeru boot liu iha Eskola Publiku (EP) 50%, eskola privadu 17%, eskola kolegio nian 12%, ensinu rekorente 11%, no seluk maka 2%. Enkuantu, ADTL nia respondete ba iha peskiza ida ne’e hamutuk na’in-120, entaun ba asesu EhD nian numeru boot iha eskol publiku, inklui eskola privadu, Kolegio no Ensinu rekorente.

“Defisiensia sira iha Timor-Leste, ne’ebé mak ADTL estabelese iha tinan 2014, husi grupu traballu organizasaun lokal ba asuntu Defisiensia no ofisializa rejistu nu’udar Asosiasaun iha tinan 2015, ho ninia vizaun ba Ema ho Defisiensia (EhD) mak, atu inspira komunidade ba mudansa sosiál, nune’e atividade ADTL nian mak halo advokasia ba diretu EhD nian fornese mós bolsu estudu ba estudante EhD”. nia hato’o lia hirak ne’e, liu husi aprezentasaun peskiza ba USAID, iha Otel Timor, Kinta (30/06).

Nia hatutan, nune’e ba Ensinu Rekorente nian komesa sa’e makaas, tanba ida ne’e oportunidade di’ak hodi ita bele hatan ba maluk EhD sira, tanba iha limitasaun asesu EhD barak liu mak la kontinua, no la remata  sira nia eskola, maibé ho ejistensia liu-liu ensinu rekorente no klase Ensinu Rekorente ba EhD, ne’e hatudu tebes ho evidensia.

Direto ezekutivu ADTL  aprezenta peskiza durante 2022 nian ba USAID, no konsege deskobrementu ba eskola ne’ebé EhD asesu Edukasaun, no fornese apoiu ruma husi eskola ba EhD.

Bainhira mós pergunta ida kona-ba, eskola fornese apoiu ba estudante EhD, 94% mak dehan la hetan, no 6% mak dehan hetan.

“husi ne’e numeru boot liu 94% mak hatete dehan la hetan apoiu ruma husi eskola, ida ne’e, presiza atu haree ba oin hodi haree tok, no saida mak ita bele haree, liu-liu ba MEJD atu bele ba oin saida mak ita bele halo, numeru ki’ik de’it 6% mak ami hetan asisten husi eskola, siknifika asisten maka fasilidade sira, inklui ba Defisiensia matan  nian presiza Braille, no Defisiensia tilun mós presiza lian jestual, ida ne’e maka numeru boot liu mak sira dehan lae,” nia relata.

Nia haktuir, tanba ne’e, saida mak presiza mellora liu tan hodi bele asegura EhD nia asesu ba edukasaun maka, 77% kria kondisaun asesivel iha eskola tuir nesesidade tipu Defisiensia nian hanesan, rampa, letra braille ou tradutor lian jestual.

Enkuantu 9% nian atu dehan katak, ADTL kontinua hametin parseria ho familia EhD, Edukasaun Ensinu Superior no parseiru relevante sira hodi hakbi’it EhD. No 7% mak dehan harii Eskola Rekorente ou ekivalente ba EhD, no 7% mak Hasa’e kapasidade manorin sira nian atu hanorin EhD.

Nune’e husi ADTL rekomenda ba Ministériu Edukasaun Juventude no Desportu (MEJD) mak, harii ou kompleta infraestrutura baziku asesivel ba iha eskola publiku.

Fornese tratamentu baziku ba manorin na’in sira kona-ba nesesidade EhD nian hanesan, lian jestual, braille dala rua kada tinan iha eskola publiku ezistente hodi hasa’e konesimentu no abilidade manorin na’in sira. LTS