๐๐๐๐๐๐ Siensibiliza ๐๐จ๐ฆ๐๐๐ญ๐ ๐๐๐๐ ๐ง๐จ ๐๐ซ๐จ๐ฆ๐จ๐ฏ๐ ๐๐ง๐ญ๐๐ซ๐ง๐๐ญ ๐๐๐ฎฬ๐๐๐ฏ๐๐ฅ ๐๐ ๐๐ฌ๐ญ๐ฎ๐๐๐ง๐ญ๐ ๐๐ข๐ง๐จ ๐๐จ๐ง๐ข๐ฌ ๐๐๐ง๐ญ๐๐ง๐, ๐๐ซ๐ฆ๐๐ซ๐
Naunil Media (Ermera), Sekretaria Estadu ba Komunikasaun Sosiรกl, Halaโo Kampaรฑa Nasionรกl Kombate HOAX no Promove Internet Saรบdavel, liu husi Sensibilizasaun Literasia Dijitรกl, ho objetivu atu minimiza lia falsu (HOAX) ba Estudantes Sekundรกriu Jerรกl Nino Conis Santana, iha Postu Administrativu Gleno, Munisรญpiu-Ermera, Tersa (07/03).
VIII Governu lideradu husi Jenderal Taur Matan Ruak liu husi SEKOMS nafatin tau prioridade ba Kampaรฑa Nasionรกl Kombate HOAX no Promove Internet Saรบdavel, Liu husi Sensibilizasaun Literasia Dijitรกl, hodi fo apelu ba sidadaun hotu atu utiliza internet ho saudavel no labele tanba internet maka save hodi hetan matenek wainhira utiliza ho pensamentu kritiku no matenek.
Lia falsu neโebรฉ agora dadaun lao hela iha sidadaun sira leet tenki verifika didiak tanba informasaun balun laloos (Hoax) hodi desakredita Governu nomos hamosu rumoris oioin husi individu ka grupu neโebรฉ laiha responsabilidade. Tanba agora era dijitรกl entaun sidadaun sira tenki utiliza plataforma dijitรกl ho matenek hodi kontribui ba dezenvolvimentu Timor-Leste nomรณs muda karateristika sidadaun nian, tuir istilu moris no sivilizasaun.
Tuir Sekretรกriu Estadu ba Komunikasaun Sosiรกl, Merรญcio Juvinal dos Reis โAKARAโ, hateten Governu liu hosi SEKOMS kontinua promove edukasaun sivika ba sidadaun sira hodi uza plataforma dijitรกl ho efetivu, sivilizadu tamba Governo nia posisaun hodi utiliza plataforma dijitรกl ba umanidade.
“Ita hotu hatene agora ne’e era dijitรกl, plataforma hotu ho dijitรกl, iha parte pozitivu no negativu ho kampaรฑa ida ne’e bele enkoraja sidadaun sira hotu utiliza plataforma dijitรกl ho matenek, hodi divulga informasaun loos no kredivel kona-ba lalaok dezenvolvimentu iha ita nia rai, moris iha sosiedade nia laran, no mรณs oinsรก ita hotu hamutuk hodi dezenvolve unidade nasionรกl iha ita nia rai, tanba meius komunikasaun sosiรกl agora, bele mรณs provoka dizarmonia, paniku iha ita nia leet, dezentendimentu, no mรณs halo ita la fiar malu, dehan “AKARA”.
Estadu liliu Governu iha dever atu proteje sidadaun husi informasaun falsu ka HOAX, SEKOMS sei kontinua nafatin hala’o literasia dijitรกl ba eskola hotu hotu, SEKOMS tau nafatin importansia ba estudante sira, Tanba tuir dadus ne’ebรฉ mak iha, kuaze 70% utilizador mรฉdia sosiรกl, hanesan FB, Instagram, Tiktok, Youtube nsst, ne’e maiรณria jovem mak uza. Governu sei la bandu, jovem no estudante sira, hodi utiliza plataforma mรฉdia hirak ne’e, Tanba ne’e Direitu sidadaun nian, tanba era dijitรกl agora lori direitu foun ema hotu hodi utiliza Internet. Hateten โAKARAโ
“Se ita koa’lia plataforma dijitรกl sei la sses husi infraestrutura internet, entaun Governu sei asegura nafatin direitu ida ne’e, maibรฉ Governu mรณs iha responsabilidade, atu prepara sidadaun, atu labele utiliza sala plataforma hirak ne’e” dehan “AKARA”.
Governu nafatin enkoraja sidadaun sira liuhosi edukasaun sivika, kolabora ho autoriedade liuliu diretรณr no professors eskola sira, para loronloron hanorin estudante sira liuhosi materia edukasaun sivika, multimรฉdia, ne’ebรฉ mak kada eskola iha, estudante sira iha skill, kapasidade, pensamentu kritiku hodi utiliza. Governu nia hakarak mak sidadaun Timor-Leste, hotu hotu iha kapasidade, skill utiliza mรฉdia sosiรกl ho pozitivu no matenek, hodi promove rai ida ne’e, e sai mรณs diplomata, no promove ba nasaun no mundu kona-ba Dezenvolvimentu Timor nian, Hateten โโAKARAโ
Entertantu Prezidente Konsellu Imprensa, Otelo OTE, hateten katak, Promove Liberdade Imprensa no Liberdade Espresaun iha ambitu transformasaun dijitรกl iha Timor-Leste hateten, iha Konstituisaun RDTL Asegura liberdade Imprensa no liberdade Espresaun hakerek iha artigu 40/41 asegura liberdade fo espasu ba ema hotu atu espresa nia liberdade.
Lider numero 1 iha Konsellu Imprensa neรฉ reforsa tan katak KI nafatin kopera ho SEKOMS hodi fahe informasaun liu husi Kampaรฑa Nasionรกl Kombate HOAX no Promove Internet Saรบdavel, Liu husi Sensibilizasaun Literasia Dijitรกl neโรฉbรฉ durante neโe lao ona.
Iha fatin hanesan, Reprezentante Plan Internasionรกl iha nia aprezentasaun kona-ba Grafiku utilizador plataforma dijitรกl iha Timor-Leste, dala barak Feto mak sai vitima iha mรฉdia sosiรกl. Tanba ne’e, ONG Plan Internasionรกl enkoraja jovem sira atu utiliza plataforma dijitรกl ho matenek.
Diretรณr Eskola Nino Coni Santana, Clementino Madeira, agradese ba SEKOMS bele hala’o kampaรฑa Nasionรกl Kombate HOAX no Promove Internet Saรบdavel liuhosi Sensibilizasaun Literasia Dijitรกl, ba Estudante Sekundรกria Nino Conis Santana, hodi hasaโe nafatin estudante nia koรฑesimentu liuhosi utiliza Plataforma dijitรกl ho matenek.
Iha sesaun diversos, Estudantes Sekundรกriu Jerรกl Nino Conis Santana, husu ba SEKOMS, tamba sa maka mosu id falsu?
Resposta badak husi SEKOMS katak ID falsu neโe kria husi individu no grupu, neโebรฉ laiha responsabilidade hodi dezakredita lider sira, Governu nomos utiliza media sosiรกl hodi fahe informasaun falsu (HOAX) ba publiku. โ ID falsu maka sira neโebรฉ taukten no buka lukruโ husu ba sidadaun hotu karik hetan ameasadu ba vida nomos dignidade husi id falsu lalais informa ba iha ona Polisia Nasional Servisu Investigasaun Kriminal (PNSIK) nomรณs Polisia Cientifika investigasaun Criminรกl (PCIC) hodi buka tuir, tanba agora dadaun elabora hela dadus id falsu.
Estudante sira husi Nino Conis Santana sira mรณs agradese ba SEKOMS, no sira sujere ba SEKOMS atu hala’o nafatin kampaรฑa Nasionรกl HOAX no Promove Internet Saรบdavel ne’e ba Inan Aman sira, atu bele komprende no eduka oan sira utiliza plataforma dijitรกl ho matenek. Ana