Jurista Avelino : Xanana Bele konsidera Arguidu, Bele mós konsidera Testemuñu

Naunil Media (Dili), Relasíona ho kazu CPN-CNRT ne’ebé deskonfía, hodi akuza Sekretariu FRETILIN Mari Bin Amudi Alkatiri simu subornu husi Conocophilips. jurista timoroan Avelino Coelho deklara, kazu ne’e posibilidadade Prezidenti CPN-CNRT Kay Rala Xanana Gusmão bele sai hanesan arguidu bele sai mos hanesan testemuñu.

Jurista Avelino deklara asuntu ne’e hodi responde ba deklarasaun antes husi Prezidenti CNRT Kay Rala Xanana Gusmão ne’ebé husu ministeriu públiku atu notifika nia sai nu’udar arguidu ba kazu Mari simu subornu husi kompañia internasional Conocophilips iha 2002 to 2004.

Nia hateten iha kodigu penal Timor Leste artigu 29 to’o 32 aborda kona-ba sese de’it mak bele konsidera nu’udar komete krime ka arguidu, mezmu nia la komete direita, maibe nia mak haruka, ema ruma halo asaun. ne’e ita bele konsidera nia nu’udar arguidu bele mos hanesan testemuñu.

“Hanesan ha’u hateten ona, iha prosesu penal, investiagsaun maka determina. Ema ida bele testemuña, depois ho dezenvolvimentu investigasaun bele mós sai fali arguido. Ne’e prosesu normal. Ita nia kodigu penal, artigo 29 to’o 32 aborda kona-ba sese de’it maka bele konsidera nu’udar komete krime. Ema ida halo planu, haruka, mesmu ke nia la hola parte iha asaun, nia mos labele ses husi responsabilidade kriminal” deklara Jurista Avelino ba Naunil Media liu husi via email, Kinta (01/04/2021).

Jurista ne’e mós dehan arguidu sira ne’ebé simu orden husi Prezidente partidu hodi halo asaun ruma signifika nia mos hola parte nu’udar responsavel.

“Iha CPN nian situasaun, sira ne’ebé arguido halo ka hala’o ordem maka simu husi Presidente Partidu. Hanesan maun Xanana deklara ona, katak nia maka konvoka reuniaun, nia maka perzide reuniaun, nia maka taka reuniaun. Portantu indisius atu akusa maun Boot nu’udar arguidu iha ona provas material” hatete prezidenti Partidu PST ne’e.

Prezidente PST ne’e hatutan prosesu investigasaun depende ba indisius krime, ema fofoun bele arguidu maibé iha investigasaun lahetan indisius nia bele sai fali testemuña hanesan mós testemuña sai fali arguidu.
“Ida testemunña, ho dejenvolvimentu investigasaun, nia bele sai fali arguido. Mesmo ida arguidu ona, nia enkuantu ladauk kondenadu, nia ladauk sala. Bele mos to’o iha tribunal, faktus ka materias la sufisiente, ema ne’ebé bele absolvidu” tenik nia.

Kona-ba kazu ne’e iha loron segunda 29/03/2021 lider Nasional Xanana Gusmão hakat ba iha Ministeriu Públiku ezije atu sai arguidu, no laos hanesan sasin ka testemuña, tanba nia mak fo hatene ba Membru CPN inklui ba membru deputadu CNRT iha Parlamentu Nasionál katak sira tenki foti kestaun subornu husi ConocoPhilips ba Dr. Mari, no husu CPN haruka orientasoens ba Bankada CNRT, iha Parlamento Nasionál, atu foti asuntu ne’e.*jos