FEATUREDIkus LiuNewsSaude

Kazu COVID-19: Pasiénte Pozitivu Foun Rejista tan Na’in-95

Fahe Tutan

 Naunil Media (Díli), Portavoz Kordenadór Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 Dr Rui Maria de Araújo informa, kazu covid-19 komfirmadu pasiénte pozitivu foun iha teritóriu Timor-Leste Sentru Integradu Jestaun Krize (SIJK) rejistan tan na’in-95.

Portavoz Kordenadór Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 Dr Rui Maria de Araújo Naunil Media asesu liuhusi nota imprensa husi Sentru Integradu Jestaun Krize (SIJK), sexta (07/05).

 “ Dadus jerál ba Timor-Leste Kazu detetatu foun ne’ebé relata iha loron 7 Maiu 2021 na’in- 95 (iha hotu Díli) husi total kazu detetadu foun ohin: mane 57, feto 38, husi total kazu detetadu foun ohin, hirak ho idade tinan 12:6; ho idade entre tinan 12-59 nain 86 (95,2%); ho idade 60: 3. husi total kazu detetadu foun ohin, proporsaun kazu sintomátiku hamutuk 11,5%. Proporsaun kazu sintomátiku durante loron 7 nia laran, aumenta husi média 8,8% iha semana 2 liu bá, ba média 15,1% ohin”, dehan Dr Rui.

Totál kazu konfirmadu kumulativu iha loron 7 Maiu 2021 (sura husi 21 Marsu 2020), na’in -2965.

 Kazu rekuperadu ne’ebé ralata ohin loron 7 Maiu 2021 na’in -147. Total kazu ativu ohin na’in-1365.

Husi horiseik mai ohin, dia 7 de Maiu, hamutuk hotu Laboratóriu Nasionál Saúde halo 847 testes PCR iha Dili, ho detalles hanesan tuir mai:

a) Vijilánsia sentinela:30.

b) Rastreiu ba kontaktu (Contact tracing): 50.

c) Rastreiu Aleatoriu (Random Screening): 585. d)

Viajen sai husi serka sanitária Munisipiu Dili: 157.

 e) Viajen internasionál: 13.

f) Follow up iha quarentena: 11.

 Rui relata, totál testes PCR ne’ebé halo horiseik dia 6 de Maiu iha Munisipiu sira seluk hamutuk na’in 416, ho detalle hanesan Baucau la iha, Ermera na’in 80, Maliana na’in 17, Maubisse na’in 155, RAEOA na’in 44, Suai na’in 49 no Viqueque na’in 71.

Dr. Rui dehan, evolui surtu COVID-19 iha munisípiu Díli, munisípiu sira seluk nomós RAEOA, atu bele hatene surtu ida ninia evolusaun, no mós surtu ne’e aumenta ka diminui, indikador ida ne’ebé matenek-nain epidemiolojia nian uza, maka insidénsia.

Konvensionalmente insidénsia sukat total kazu foun, kada loron, pur 100 mil habitantes, no hatudu risku ne’ebé populasaun iha atu hetan da’et moras ida. Informasaun husi izolamentu, nia informa, ohin loron sexta 7 Maiu 2021, izolamentu Vera Cruz halo tratamentu ba kazu detetadu nain 37.

Iha área obstetrisia nain 14, medisina interna nain 18, pediatria nain 5. “Sira na’in 14 iha obstetrisia, kategoria moderadu hotu, sira nia kondisaun estável, Sira na’in 18 iha medisina interna, 4 grave (uza hotu oksijéniu), nain 14 moderadu no husi kazu 5 pediatria, 4 moderadu, 1 grave.

Nain 1 grave uza CPAP, no 4 moderadu la uza ona oxijéniu”, nia haktuir. Informasaun adisionál husi SIJK, Husi dia 4 de Maiu de 2021 to’o 6 de Maiu, ekipa Saúde na Familia (SnF) iha Munisipiu Dili, hala’o Sentinela Ativa (Active Case Finding) hodi buka tuir no deteta kazu pozitivu iha bairru no aldeia iha Dili laran, ne’ebé deteta kazu pozitivu barak iha semana 2 ikus.

Iha loron 3 nia laran: Ekipa SnF foti hamutuk 660 amostras, halo Rapid Antigen Test, hafoin konfirma ho teste PCR. Husi 660 amostras ne’ebé rekolla iha loron 3 nia laran, iha 31 maka pozitivu, ka hanesan ho 4,6%.

Sira ne’ebé pozitivu iha opsaun 2: halo izolamentu iha fasilidade ne’ebé Estadu prepara, ou halo autoizolamentu, wainhira sira nia uma prienxe kondisaun minimu. Ekipa SnF ho lider komunitáriu sira maka monitoriza no halo fiskalizasaun ba kumprimentu regra autoizolamentu. Ekipa SnF iha Munisipiu Dili sei kontinua servisu hodi implementa mekanizmu Sentinela Ativa/Active Case Finding iha bairru no aldeia sira.

Ho nune’e nia dehan, aproveita informa ba públiku katak hahú ohin ba oin, autoridade saúde deside ona atu adopta rekomendasaun OMS nian relasiona ho kritériu atu fo’o alta/deklara kazu detetadu ida rekuperadu ona, ka seidauk. “Kritériu ne’ebé aplika iha fatin ho transmisaun komunitária hanesan iha Munisipiu Dili maka: loron 10 hafoin teste PCR pozitivu ka hafoin mosu sintomas, plus loron 3 tan, bele ona alta.

Ida ne’e signifika, hafoin ema ida hetan pozitivu iha ninia teste PCR, ka hafoin ema ne’e hahú sente iha sintomas, liu tiha loron 13, nia bele ona alta husi izolamentu ka bele konsidera nu’udar rekuperadu”, Nia hato’o.

Nia hatutan, bainhira sente moras isin-manas, mear, kakorok moras ka sintoma seluk tan: bele ba konsulta iha Sentru Saúde ne’ebé besik, atu bele halo swab. Banhira atu husu autorizasaun esepsionál sai husi serka sanitaria iha Dili: bele ba halo swab iha Centro Convenções Dili (CCD).

 Bainhira sente katak sai kontaktu-besik ba ema ruma ne’ebé detetau pozitivu ona, no seidauk hetan kontaktu husi ekipa konjunta saúde: bele liga ba numeru 119 atu organiza oin sá foti swab. Ekipa Saúde na Familia (SNF) iha Sentru Saúde sira iha Dili, halo mós vizita ba bairru ho aldeia sira ne’ebé detetadu kazu barak ona. Sira ne’ebé iha sint

iha Sentru Saúde sira iha Dili, halo mós vizita ba bairru ho aldeia sira ne’ebé detetadu kazu barak ona. Sira ne’ebé iha sintomas, ka sente kontaktu besik ho kazu pozitivu ruma, bele hakbesik ba sira hodi halo swab.

Nia apelu, ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak atu tu’ur hakmatek, kumpri ho rigor regra serka sanitaria no konfinamentu domisiliáriu ne’ebé Konsellu Ministru deside ona implementa hahú loron 30 Abríl.

Husu atu hotu-hotu kolabora ho autoridade saúde sira hodi bele buka-tuir ema hotu ne’ebé hetan da’et ona virus ne’e, no izola husi ema ne’ebé seidauk hetan da’et tutan. Populasaun iha Dili laran no mós iha Munisipiu sira seluk, atu aprezenta-an iha fasilidade saúde públiku (Sentru Saúde ka Ospitál) ne’ebé besik, wainhira sente isin-manas, ka kakorok moras, ka inus-ben, ka mear, hodi bele hetan atendimentu husi profisionál saúde sira.

Wainhira sedu liu hatene se virus ne’e kona ita ka la’e, di’ak liu, hodi nune’e bele hetan Atendimentu sedu liu, no prevene tama ba iha situasaun ne’ebé hanaran sindroma insufisiénsia respiratória aguda (SIRA), ka susar/difisil atu dada-i’is. Ba populasaun iha Timor-Leste laran tomak, favor respeita nafatin regra prevensaun no ijiéne individual, ne’ebé Governu hatu’ur ona, atu prevene moras Covid-19 da’et ba mai.

Regra sira ne’e, hanesan ita hotu hatene ona, maka: (a) uza mascara (b) fase liman beibeik ho sabaun ka dezinfetante ruma (c) evita kose liman ba matan, inus ho ibun (d) wainhira kumprimenta malu, la presiza ka’er liman, bensa-liman, rei-malu ka haku’ak malu (e) evita halibur malu barak (f) hamri’ik ka tur do’ok husi ema seluk, mínimu metru ida ho balun. Ipe

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *